Tag archieven: Zonnetelescopen

Lezing “Zonnetelescopen” door Prof. Dr. R.J. Rutten

Zaterdag 23 november 2019 14:00 uur

Zonnetelescopen zijn wezenlijk anders dan de telescopen die dienen om het nachtelijke firmament te onderzoeken. Net zoals voor nachttelescopen hangen zowel de scherpte als de lichtopbrengst af van de diameter, maar grotere zonnetelescopen vangen ook meer stralingshitte van de zon naast het licht op de golflengtes die men wil analyseren. Dat geeft verhitting en turbulentie binnenin en rondom de telescoop.

Vanaf het midden van de vorige eeuw werd turbulentie binnen de telescoop vermeden door die luchtledig te zuigen, maar dat stelt een grootte-limiet aan het benodigde afsluitvenster: de maximale diameter is dan slechts 1 meter (Zweedse zonnetelescoop op La Palma).

De Dutch Open Telescope op La Palma bracht rond de eeuwwisseling de doorbraak met een geheel open ontwerp waar de wind (daar doorgaans stevig) dwars doorheen blaast. Dit leidde tot een nieuwe generatie grotere zonnetelescopen. De eerste twee van anderhalve meter verschenen in de VS en op Tenerife. Een zonnetelescoop met 4 meter diameter wordt momenteel door de Amerikanen op Hawaï gebouwd; een Europese is in de ontwerpfase.

Naast turbulentie binnen de telescoop veroorzaakt de zonnewarmte ook turbulentie rondom en boven de telescoop: overdag is onze atmosfeer dichtbij het aardoppervlak veel turbulenter dan ’s nachts. Hiervoor corrigeren is mogelijk dankzij geavanceerde optische technologie en computermethoden.

Ik zal de principes van zonnetelescopen en de diverse oplossingen voor de turbulentieproblemen behandelen door een reeks telescopen als voorbeeld te nemen, en de successen demonstreren met fraaie beelden en films die inmiddels verkregen zijn. Als kader daarvoor begin ik met een inleiding zonnefysica en zonswaarnemingen.

Biografie Prof. Dr. Robert J. Rutten

De spreker was ruim veertig jaar zonnefysicus in Utrecht. Ook was hij deeltijdhoogleraar in Oslo en komt daar nog geregeld. Hij is expert in hoe het licht van de zon ontsnapt en hoe de spectraallijnen in dat licht dienen als meetinstrument. Hij was nauw betrokken bij de waarnemingen met de Dutch Open Telescope op La Palma en onderzoekt momenteel de structuur van de zonnechromosfeer

De lezing wordt gegeven op zaterdagmiddag 23 november om 14:00 uur in de Cees Buining Sterrenwacht in het park Noorderhaven, Perenhout 12, Julianadorp.
Entree bedraagt € 5,- per persoon. Donateurs van Zenit betalen €2,50 en leden van Zenit hebben gratis toegang.