Tag archieven: Lezing

Lezing “Het Higgs-deeltje” door Stan Bentvelsen

Vrijdag 24 maart 2023 20:00 uur

Stan Bentvelsen gaat ons vertellen over het Higgs-deeltje. Stan is natuurkundige en sinds 2014 directeur van het onderzoeksinstituut Nikhef.

Samen met Frank Linde (Stan’s voorganger als directeur Nikhef), ontving Stan Bentvelsen the Physica-prize voor hun bijdrage aan de aan de vondst van het higgsdeeltje met het ATLAS-experiment op CERN.

De lezing wordt gegeven op vrijdag 20 maart om 20:00 uur in de Cees Buining Sterrenwacht in het park Noorderhaven, Perenhout 12, Julianadorp.

Aanvang: 20.00 uur, inloop vanaf 19.45.
Toegang: € 7,-. Donateurs € 5,- en leden hebben gratis toegang.
Koffie, thee en limonade zijn tegen contante betaling verkrijgbaar.

Graag uiterlijk vrijdag om 12.00 uur aanmelden via een e-mail naar
secretaris@sterrenwachtdenhelder.nl.

Vol = Vol

Lezing “Babyfoto van het heelal, de verste structuur die we kunnen zien” door J. Heise

Vrijdag 20 maart 2020 20:00 uur

Het heelal is gevuld met lichtdeeltjes (fotonen) afkomstig van de Oerknal. Er zijn honderd miljard meer fotonen van de Oerknal dan alle deeltjes en sterlicht in het heelal bij elkaar. Die straling wordt de Kosmische Achtergrondstraling genoemd en nemen we in alle richtingen waar. Door de uitdijing van het heelal zijn deze fotonen roodverschoven, de golflengte is opgerekt tot een golflengte tussen 1 mm en 1 cm (zoals als in een magnetron). Zouden onze ogen hiervoor gevoelig zijn dan was de hemel fel verlicht. We kunnen daaruit afleiden hoe uit een homogene Oerknal de allereerste structuur (sterren en sterrenstelsels) ontstaan is. Het bestaan van de Kosmische Achtergrondstraling vormt één van de belangrijkste bewijzen voor de Oerknal-theorie.

De lezing wordt gegeven op vrijdag 20 maart om 20:00 uur in de Cees Buining Sterrenwacht in het park Noorderhaven, Perenhout 12, Julianadorp.
Entree bedraagt € 5,- per persoon. Donateurs van Zenit betalen €2,50 en leden van Zenit hebben gratis toegang.

Lezing “Zonnetelescopen” door Prof. Dr. R.J. Rutten

Zaterdag 23 november 2019 14:00 uur

Zonnetelescopen zijn wezenlijk anders dan de telescopen die dienen om het nachtelijke firmament te onderzoeken. Net zoals voor nachttelescopen hangen zowel de scherpte als de lichtopbrengst af van de diameter, maar grotere zonnetelescopen vangen ook meer stralingshitte van de zon naast het licht op de golflengtes die men wil analyseren. Dat geeft verhitting en turbulentie binnenin en rondom de telescoop.

Vanaf het midden van de vorige eeuw werd turbulentie binnen de telescoop vermeden door die luchtledig te zuigen, maar dat stelt een grootte-limiet aan het benodigde afsluitvenster: de maximale diameter is dan slechts 1 meter (Zweedse zonnetelescoop op La Palma).

De Dutch Open Telescope op La Palma bracht rond de eeuwwisseling de doorbraak met een geheel open ontwerp waar de wind (daar doorgaans stevig) dwars doorheen blaast. Dit leidde tot een nieuwe generatie grotere zonnetelescopen. De eerste twee van anderhalve meter verschenen in de VS en op Tenerife. Een zonnetelescoop met 4 meter diameter wordt momenteel door de Amerikanen op Hawaï gebouwd; een Europese is in de ontwerpfase.

Naast turbulentie binnen de telescoop veroorzaakt de zonnewarmte ook turbulentie rondom en boven de telescoop: overdag is onze atmosfeer dichtbij het aardoppervlak veel turbulenter dan ’s nachts. Hiervoor corrigeren is mogelijk dankzij geavanceerde optische technologie en computermethoden.

Ik zal de principes van zonnetelescopen en de diverse oplossingen voor de turbulentieproblemen behandelen door een reeks telescopen als voorbeeld te nemen, en de successen demonstreren met fraaie beelden en films die inmiddels verkregen zijn. Als kader daarvoor begin ik met een inleiding zonnefysica en zonswaarnemingen.

Biografie Prof. Dr. Robert J. Rutten

De spreker was ruim veertig jaar zonnefysicus in Utrecht. Ook was hij deeltijdhoogleraar in Oslo en komt daar nog geregeld. Hij is expert in hoe het licht van de zon ontsnapt en hoe de spectraallijnen in dat licht dienen als meetinstrument. Hij was nauw betrokken bij de waarnemingen met de Dutch Open Telescope op La Palma en onderzoekt momenteel de structuur van de zonnechromosfeer

De lezing wordt gegeven op zaterdagmiddag 23 november om 14:00 uur in de Cees Buining Sterrenwacht in het park Noorderhaven, Perenhout 12, Julianadorp.
Entree bedraagt € 5,- per persoon. Donateurs van Zenit betalen €2,50 en leden van Zenit hebben gratis toegang.

Lezing “Beelden uit de Ruimte” door Hans Walrecht

Vrijdag 11 oktober 2019 20:00 uur

Foto’s van hoog boven de Aarde en later in de nabijheid van andere hemellichamen, zoals de Maan en de planeten, hebben altijd tot de verbeelding gesproken. Dankzij astronauten en onbemande ruimtevaartuigen hebben we werelden kunnen zien die we niet voor mogelijk hielden. De foto’s zijn niet alleen mooi maar ook nuttig. Door foto’s die vanaf grote hoogte genomen worden weten we hoe het met de gezondheid van de gewassen op het veld gesteld is, maar bijvoorbeeld ook de weersverwachting wordt daardoor betrouwbaarder.  

Beelden van planeten worden op afstanden van soms wel honderden miljoenen kilometers van de aarde gemaakt. Hoe krijgen we die beelden hier?

De presentatie leert hoe die foto’s gemaakt en verzonden worden, maar het is vooral een duik in de geschiedenis, waarin men de beste resultaten moest behalen met de technologie die op dat moment voor handen was. Dit leidde tot vernuftige oplossingen.

De presentatie begint met de fotografie in het Apollo tijdperk. Op zich ging dat net zo als wij toen zelf filmpjes volschoten, maar de Apollo camera’s waren beduidend anders.

Vervolgens de vidicon camera’s die heel lang zijn gebruikt bij een aantal spraakmakende projecten zoals de Tiros weersatellieten, de maanverkenners, de Mariners en de Voyagers -en ook door de Russen. De vidicon werd opgevolgd door de CCD, natuurlijk ook weer afwijkend van onze eigen digitale camera…

Scannen biedt weer andere mogelijkheden en soms kon men ook niets anders gebruiken door de omstandigheden waarin de beelden gevormd moesten worden. De Viking Marslanders zijn hiervan een mooi voorbeeld.

Tot slot zien we een voorbeeld van het maken van een foto aan boord van een ruimtevaartuig, die gescand wordt en dan naar de aarde wordt gezonden.

Lezing “Astronomische Horloges” door Harold Plooijer

Vrijdag 10 mei 2019 20:00 uur

Sinds het in onbruik raken van het astrolabium verdween de astronomie ook uit de alledaagse tijdmeting. Alleen in observatoria deed men nog aan astronomische tijdwaarneming, hoofdzakelijk om de klokken gelijk te zetten. Het bloed kruipt echter waar het niet gaan kan en zo kwamen er na verloop van tijd allerlei astronomische “complicaties” in de klokken terecht. De bekendste daarvan is waarschijnlijk wel de maanfase-aanduiding. Met de miniaturisatie van de klok tot zakhorloge en uiteindelijk tot polshorloge gingen de astronomische complicaties mee. Zo zijn er tegenwoordig zelfs polshorloges verkrijgbaar met een werkend planetarium op de wijzerplaat.

Plaatje van een horloge met maanfase-indicator: Foto: Harold Plooijer.

Deze lezing behandelt in eerste instantie de historie van de tijdwaarneming met de zonnewijzer, het astrolabium en de meridiaankijker. Daarna komen de werking van het slingeruurwerk en van de balans (“onrust”) aan de orde.
Van de astronomische complicaties zal de meeste aandacht worden besteed aan de maanfase-indicator, in de vormen zoals ze in horloges worden ingebouwd. Verder komen zaken als getijden-indicatie, planetarium, astrolabium en “grands complications astronomiques” aan bod.

De heer Plooijer is lid van de Sterrenkundige Vereniging Zenit.
De lezing wordt gegeven op vrijdagavond 10 mei om 20:00 uur in de Cees Buining Sterrenwacht in het park Noorderhaven, Perenhout 12, Julianadorp.
Entree: € 5, donateurs €2,50, leden gratis.

Lezing “De Aurora” door Thea Schenk

Vrijdag 12 april 2019 20:00 uur

De aurora, oftewel het poollicht, is een spectaculair lichtverschijnsel dat zich voordoet rond de Noord- en de Zuidpool van de Aarde. Thea heeft de afgelopen jaren regelmatig reizen gemaakt naar IJsland en Noorwegen om de aurora te fotograferen en te bestuderen. In haar lezing zal ze ingaan op het ontstaan van de aurora, op de vormen en kleuren, op waarnemingen door de tijd en op de folklore. Ook aurora’s elders in het zonnestelsel komen aan de orde. Met haar schitterende foto’s van het poollicht wil Thea ook andere mensen inspireren om dit fantastische verschijnsel te gaan zien. Zij zal u veel tips en informatie geven om uw eventuele reis naar het hoge noorden tot een succes te maken.

Aurora in Myvatn op 24 oktober 2016. Foto Thea Schenk.

Mevrouw Schenk is van jongs af aan geïnteresseerd in astronomie en heeft zich in de loop der tijd bekwaamd in natuur- en astrofotografie. Haar eerste ervaring met het Noorderlicht in 2011 heeft haar blijvend verknocht aan dit intrigerende verschijnsel.

De lezing zal beginnen om 20:00 uur. Plaats: Cees Buining Sterrenwacht in het park Noorderhaven te Julianadorp. Entree: € 5, donateurs €2,50, leden gratis.